Монгол шагайн харвааны түүх, техник, соёлын өв, болон орчин үеийн статистик
Монголчуудын эртний цэрэг-нийгмийн систем болох АРАВТ-ын системийг уламжилсан багийн спорт юм. Энэ нь эрчүүдийг үнэн батаар нөхөрлүүлж эв эеийг бэхжүүлэх төдийгүй андгай тангараг барилдаж, үнэнч байхыг нөхцөлдүүлэх соёлын үндсэн суурь болж байсныг харуулна.
Манжийн ноёрхлын үед Монгол эрчүүд цуглан асуудлаа хэлэлцэж байх зорилгоор "Шагайн тойром" харвааг 3-4 хошууны заагт үүсгэсэн байна. Бадын бөөр, Наран Хөгцтэй, Хангинахын зэрэг тойрмууд нь 400 орчим жил үргэлжлэн байна. Энэхүү тойрмуудад зөвхөн тоглоом наадам төдий бус Манжийн төрийн эсрэг Монгол эрчүүд хэрхэхээ ярилцдаг, улс төр цэргийн зохион байгуулалтаа ярилцаж тохиролцдог, Монгол түмний тусгаар тогтнолын төлөөх тэмцлийн нэгэн талбар байжээ.
1918 онд "Бадын бөөр"-ийн тойромд 190 гаруй баг оролцсон том тэмцээн болжээ.
1990 оны "Монголын Нууц товчооны 750 жилийн даншиг" наадамд 169 баг харваачид оролцсон нь одоо ч давтагдаагүй амжилт байна.
Социализмын үед хаагдаж хоригдож байсан ч нууц далд хэлбэрээр уламжлагдан явсаар 1986 онд анхны спортын дүрэмтэй болж, "Тулаа хасаа"-гаар харван, эдлэл хэрэглэл, харвах зай зэргийг стандарт дүрэмтэй болгон баталжээ.
1991 он: Анхны "Улсын аварга шалгаруулах тэмцээн"-ийг дээрх дүрмээр тоглуулан, УАШТ-нд багийн болон ганцаарчилсан төрлөөр явуулж эхэлсэн
1993 он: Үндэсний спортын төрлийн хувьд анхны цол, тэмдгүүдийг өгч, МУ-ын Спортын мастер цолыг олгож эхэлсэн
1998 он: Үндэсний Их баяр наадмын албан ёсны төрөл болсноор Улсын наадмын амжилт нь мөн цол зэргийн амжилтад тооцогдож эхэлжээ
2022 он: Үндэсний Их баяр наадмын амжилтыг үндэслэж Монгол улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигаар "Шагайн харвааны улсын цол", аймаг, сумын засаг даргын захирамжаар "Аймаг, сумын мэргэн цол" тус тус олгохоор "Үндэсний их баяр наадмын хууль"-д тусгажээ
2014 онд ЮНЕСКО-гийн "Хүн төрөлхтний соёлын биет бус өвийн төлөөллийн жагсаалт"-д бүртгэгдэж Хүн төрөлхтний соёлын өв болжээ.
9 тохой
4 метр 72,5 см
29-31 см
Байны газраас дээших
8 харваач
Үндсэн 6 + сэлгээний 2
7-9 м/сек
30 орчим км/цаг
Сумыг хуруугаа нумлаж харвах бөгөөд харвах, дэмжих өөр элдэв төрлийн хэрэглэл ашиглахыг хатуу хориглоно. Сумны хурд 7-9 м/сек буюу 30 орчим км/цаг байна.
Монгол шагайн харваа нь дуут наадаан бөгөөд уухай нь шагайн харвааны салшгүй чухал хэсэг нь юм.
Шагайн харваагаар хичээллэх үед серотонин их хэмжээгээр ялгарч байдаг нь стресс багасаж аз жаргалыг нэмэгдүүлж байдаг.
Мөн харваж онох болон хожих үед адреналин ихээр ялгарч зоригтой, урамтай, зорилготой болгож байдаг.
Харваагаар хичээллэж буй хүмүүс эв нэгдэл, хүндлэлтэй байх бөгөөд шагайн харвааны орчинд хүний мөн чанарын үзүүлэлт буюу EQ үлэмж хэмжээгээр дээшилдэг.
Дорнод аймгийн Халхгол сумын харьяат
МУ-ийн Даяар дуурьсагдах мэргэн
Өвөрхангай аймгийн Гучин-Ус сумын харьяат
МУ-ийн Гавьяат тамирчин, МУ-ийн Даяар дуурьсагдах мэргэн
Монгол шагайн харваанд одоогоор 10-аас дээш түрүүлсэн 2 харваач байна.
Монгол улсад
Олон улсын салбар
200 гаруй сум, гадаадын хотууд
Түүний 3,000 нь эмэгтэй
Өдгөө Монголын шагайн харваа нь нийслэл, 21 аймаг, 18 улсад салбар холбоотой, 200 гаруй сум болон гадаадын хотуудад 240 гаруй салбар зөвлөлтэй байна. Сүүлийн жилүүдэд гадаад хүмүүс сонирхон хичээллэх нь нэмэгдэж байна.